ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ

ਸੂਤ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਧਰਾਂ ਪਰੋਈਆਂ ਨੇ, ਵੀਰਾਂ ਲਈ ਦੁਵਾਵਾਂ ਭੇੈਣਾਂ ਰੱਜ ਕੇ ਮਨਾਈਆਂ ਨੇ। ਮਾਣ ਸਤਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾਂ ਦੂਣਾ ਭੈਣ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਾ, ਭੇੈਣ ਵੱਲੋਂ ਬੰਨੀ ਰੱਖੜੀ ਨੂੰ ਜੱਦ ਗੁੱਟ ਤੇ ਸਜਾਈਦਾ। ਨਿੱਕੀ ਜਹੀ ਬਾਲੜੀ ਨੂੰ ਚਾਅ ਬੜਾ ਚੜਿਆ, ਸੋਗਾਤ ਲੈ ਕੇ ਵੀਰਾ ਜਦ ਵੇਹੜੇਵਿੱਚ ਵੜਿਆ। ਭੁਲਣੇ ਨਾ ਕੀਤੇ ਕੌਲ ਭੇੈਣ ਪਿਆਰੀ ਨਾਲ, ਉਮਰ ਨਿਆਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਆ ਸੀ ਲਾਡਾਂ ਨਾਲ। …

10 ਅਗਸਤ (ਜਨਮ ਦਿਨ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼) ਬਾਬੂ ਰਜਬ ਅਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸਾ ਕਾਵਿ ਦਾ ਉਹ ਮਾਣਮੱਤਾ ਹਸਤਾਖਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਜਨ-ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਹੀਨ ਸੂਝ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾ ਕੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਤੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸ਼ਾਂਝੀ ਵਿਰਾਸਤ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।ਬਾਬੂ ਰਜਬ ਅਲੀ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ਦੇ …

ਐਸੀ ਕੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਆਈ, ਹਰ ਪਾਸਿਓਂ ਦੁੱਖਾਂ ਨੇ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ। ਸਾਡੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਟੇ ਮੱਛਰ, ‘ਤੇ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਚਿੱਟੇ ਨਸ਼ੇ ਨੇ ਖਾ ਲਿਆ। ਸਵੇਰਾ ਲੱਗਦਾ ਨਾ ਕਿਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲਾ, ਜਿਵੇਂ ਸੂਰਜ ਕਿਸੇ ਨੇ ਭੜੋਲੇ ਪਾ ਲਿਆ। ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਲੱਗਦੀ ਨਾ ਹੁਣ ਉਮੀਦ ਕੋਈ, ਬਰਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਬੂਟਾ ਘਰੇ ਲਾ ਲਿਆ। ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤ ‘ਤੇ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਵੀਰ ਤੁਰਗੇ, …

ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ‘ਚ ਕਦੇ ਨਾ ਸਵੇਰ ਹੋਈ ਐਸੀ ਨੀਂਦ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸੌਂ ਜਾਣਾ। ਚਾਹੇ ਲੱਭਦਾ ਰਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹਾਂ ਉੱਤੇ ਇਹਨਾਂ ਰਾਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਹੀ ਖੋ ਜਾਣਾ। ਤੋੜ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਆਪੇ ਪ੍ਰੀਤ ਲੜੀ ਹੱਥੀ ਹੰਝੂਆਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਪਰੋ ਜਾਣਾ। ਵਕਤ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਦੇਣਾ ਬੁੱਝ ਵਾਂਗ ਦੀਵੇ ਦੀ ਲੋਅ ਜਾਣਾ। ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤੇ ਇੱਥੇ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਣੇ ਸਾਡੇ ਸਮਾਨ ਦਾ ਖਿਲਾਰਾ ਹੋ …

ਵਿਆਹ ਮਗਰੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਗਈ, ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਰੱਖੜੀ ਬੰਨਣੀ ਛੁੱਟ ਗਈ। ਘਰ ਦੇ ਰਸਤੇ ਡੰਡੀਆਂ ਬਣ ਗਏ, ਬਚਪਨ ਵਾਲੇ ਰਾਹਾਂ ਤੋਂ ਟੁੱਟ ਗਈ। ਮਾਂ ਬਣਨ ਦੇ ਪਿੱਛੋਂ, ਗਮਾਂ ਦੇ ਵਹਿਣਾ ਦੇ ਵਿਚ ਵਹਿ ਗਈ, ਕੁੱਝ ਧੀਆਂ ਨਾਲੇ ਲੈ ਗਈਆਂ, ਕੁੱਝ ਪੁੱਤਰਾਂ ਕੋਲ ਰਹਿ ਗਈ। ਕੁੱਝ ਵੀਰਾਂ ਮਾਂ ਬਾਪ ਚਾਚਿਆਂ ਤੇ ਤਾਇਆਂ ਲਈ, ਬਾਕੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹਿੱਸਾ ਪਤੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ …

ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ ਸ਼ਾਲੂ ਅਤੇ ਹਰੀਸ਼ ਦੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਤਕਰੀਬਨ ਅੱਠ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਧੀ ਚਿੰਕੀ ਹੁਣ ਸੱਤਾ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।ਚਿੰਕੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਾਲੂ ਫਿਰ ਕਦੀ ਮਾਂ ਨਾ ਬਣ ਸਕੀ।ਹਰੀਸ਼ ਹੋਰਨਾਂ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਮੁੰਡਾ ਚਹੁੰਦਾ ਸੀ।ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਤਾਂ …

ਅੱਜ ਫਿਰ ਉਹ ਗੱਲ ਵਿਗਾੜਣ ਲੱਗੇ, ਮੈਨੂੰ ਦਾਜ ਦੀ ਖਾਤਰ ਸਾੜਨ ਲੱਗੇ। ਪਤਾ ਨਹੀ ਕੀ ਕਰਦੇ ਸੀ ਗੱਲਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਕੱਲੀ ਵੇਖਕੇ ਤਾੜਣ ਲੱਗੇ। ਅੱਜ ਫਿਰ ਉਹ ਗੱਲ ਵਿਗਾੜਣ ਲੱਗੇ, ਮੈਨੂੰ ਦਾਜ ਦੀ ਖਾਤਰ ਸਾੜਣ ਲੱਗੇ… ਮੈਂ ਵੀ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਯਕੀਨ ਓਹਨਾਂ ਤੇ, ਜੋ ਪਿੱਠ ਵਿੱਚ ਖੰਜਰ ਮਾਰਨ ਲੱਗੇ। ਅੱਜ ਫਿਰ ਉਹ ਗੱਲ ਵਿਗਾੜਣ ਲੱਗੇ, ਮੈਨੂੰ ਦਾਜ ਦੀ ਖਾਤਰ ਸਾੜਣ ਲੱਗੇ… …

ਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੁੜੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ, ਕੁਆਰੀਆਂ ਤੇ ਪੇਕੇ ਆਈਆਂ ਸੱਜ ਵਿਆਹੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤੀਆਂ ਤੇ ਤ੍ਰਿਜੰਣਾਂ ”ਸਾਵਣਿ ਸਰਸੀ ਕਾਮਣੀ ਚਰਨ ਕਮਲ ਸਿਉ ਪਿਆਰੁ ਮਨੁ ਤਨੁ ਰਤਾ ਸਚ ਰੰਗਿ ਇਕੋ ਨਾਮੁ ਅਧਾਰੁ।।” ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਵਣ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰਚਿਤ ਬਾਰਹ ਮਾਹਾ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ ਕਿ ਸੰਮਤ ਦੇਸੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਕ ਮਹੀਨਾ ਸਾਵਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਹੁੰਦਾ …

‘ਫੁੱਲ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ’ ਕਮਲਜੀਤ ਕੌਰ ‘ਕਮਲ’ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾ ਹੈ।”ਰੇਡੀਓ ਸੱਚ ਦੀ ਗੂੰਜ” ਹਾਲੈਂਡ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸ. ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਇਨ ਹਾਲੈਂਡ’ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਹਿਯੋਗ ਹੈ, ਇਸ ਅਦਾਰੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਨੋਰਥ ਸਾਮਾਜਿਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ, ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ, ਜਾਤੀਵਾਦੀ ਸਿਸਟਮ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਜਾਗਿਰਤ ਕਰਨਾ ਤੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਉਘਾੜਨ ਤੇ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਲਈ …

ਸਈਉ ਸਉਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ, ਜਦੋਂ ਪੀਂਘ ਮੈਂ ਚੜ੍ਹਾਈ, ਚੋਇਆ ਮੁੱਖ ਤੋਂ ਪਸੀਨਾ, ਸਈਉ ਸਉਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ। ਮੇਰੀ ਅੱਥਰੀ ਜਵਾਨੀ, ਟਾਕੀ ਅੰਬਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਵੇ। ਗੁੱਤ ਸੱਪਣੀ ਦੇ ਵਾਂਗ. ਲੱਕ ਉਤੇ ਵਲ ਖਾਵੇ। ਦੇਣ ਪੀਂਘ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਸਭ ਸਖ਼ੀਆਂ ਹੁਸੀਨਾ, ਸਈਉ ਸਉਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ………………….. । ਤੀਆਂ ਵਿਚ ਗਿੱਧੇ ਦਾ, ਸਰੂਰ ਜਿਹਾ ਆ ਗਿਆ। ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਗਿੱਧਾ, ਅੱਜ ਧਰਤੀ ਹਿਲਾ ਗਿਆ। ਕੋਈ ਦੂਰੋਂ …