ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ

            ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਲੱਗੇ ਲੌਕਡਾਊਨ ‘ਚ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਵਾਂਗ ਫੈਲੀ ਬਾਲ ਕਲਾਕਾਰ ‘ਨੂਰਪ੍ਰੀਤ ਨੂਰ’ ਅਜਕਲ ਟਿੱਕ ਟੋਕ ਦੀ ਸਟਾਰ ਬਣ ਕੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਛਾਈ ਪਈ ਹੈ।ਥੋੜੇ ਹੀ ਦਿਨਾਂ ‘ਚ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਵੱਟਸਅਪ ਤੇ ਸਟੇਟਸ, ਸਟੋਰੀਆਂ ਅਤੇ ਟਿੱਕ ਟੋਕ ਤੇ ਹਾਸੇ-ਠੱਠਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਵਾਇਰਲ ਹੋਈਆਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਹਾਸਰਸ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿਦੇਸ਼ …

            `ਵਿਸਾਖੀ` ਸ਼ਬਦ ਵਿਸਾਖ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਬਿਕਰਮੀ ਸੰਮਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਮਹੀਨਾ ਹੈ।ਇਹ ਮਹੀਨਾ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦੀ ਵਾਢੀ ਵੱਲ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ।ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਧਾਰਮਿਕ ਰਵਾਇਤਾਂ ਵੀ ਜੁੜਦੀਆਂ ਗਈਆਂ।       …

             `ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ` ਵਾਲੇ ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇਕ ਲੇਖ ਹੈ-`ਤਿੱਥ ਤਿਉਹਾਰ`, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਬਾਰੇ ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ: “ਵੈਸਾਖੀ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੀ ਸਿਖਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਹਰ ਸ਼ਾਖ ਨਵਾਂ ਵੇਸ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਸੁੱਕੀਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਮੁੜ ਲਗਰਾਂ ਛੱਡਦੀਆਂ ਹਨ।ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਕੂਲੇ ਪੱਤੇ ਸ਼ੇਸ਼ਨਾਗ ਦੀਆਂ ਜੀਭਾਂ ਵਾਂਗ ਕਾਦਰ ਦੀ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣ ਲਈ ਰੁੰਡ-ਮੁੰਡ ਮੁੱਢਾਂ …

            ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ, ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਲਈ ਜਿਸ ਫੌਲਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਸੀ੍ਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ …

ਕੋਰੋਨਿਆ, ਓ ਕੋਰੋਨਿਆ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਤੈਨੂੰ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਨੇ ਕੀ ਖਾ ਕੇ ਹੈ ਜ਼ੰਮਿਆ? ਤੂੰ ਕੱਲੇ ਨੇ ਲੱਖਾਂ ਦਾ ਨੱਕ ‘ਚ ਦਮ ਕਰ ਛੱਡਿਆ ਹੈ ਨਿਕੰਮਿਆ। ਜਿਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ‘ਚ ਤੂੰ ਇਕ ਵਾਰੀ ਵੜ ਜਾਵੇਂ, ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ‘ਚੋਂ ਕਈ ਕਈ ਦਿਨ ਨਾ ਬਾਹਰ ਆਵੇਂ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤੂੰ ਚਿੰਤਾ ‘ਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਤੇ ਨਰਸਾਂ ਨੂੰ ਦਿਨ ਰਾਤ …

ਬਹੁਤੇ ਵੀ ਨਾ ਨੋਟ ਨਿੱਤ ਜੋੜਿਆ ਕਰ ਕਫਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੇਬਾਂ ਦਾ ਰਿਵਾਜ਼ ਨਈ ਬਣਾਇਆ ਹਰ ਦਿਨ ਖੁੱਲ ਕੇ ਤੂੰ ਜੀ ਲ਼ਿਆ ਕਰ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਗਿਆ ਬੰਦਾ ਮੁੜ ਕੇ ਨਈਂ ਆਇਆ। ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਜੇ ਅਰਮਾਨ ਕੋਈ ਨਾ ਰੱਬ ਨੇ ਨਈ ਪੁੱਛਣਾ ਤੂੰ ਨਾਲ ਕੀ ਲ਼ਿਆਇਆ ਹਰ ਦਿਨ ਖੁੱਲ ਕੇ ਤੂੰ ਜੀ ਲਿਆ ਕਰ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਗਿਆ ਬੰਦਾ ਮੁੜ ਕੇ ਨਈ …

       ਭਾਜੀ! ਕੋਰੋਨਾ ਨੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਔਕਾਤ ਦਿਖਾ ‘ਤੀ ਥੋੜੇ੍ਹ ਸਮੇਂ ‘ਚ ਈ!-ਲੌਕਡੌਨ ਦੇ ਇਕੱਲਤਾ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਹੰਡਾ ਰਹੇ ਮੇਰੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਮਿੱਤਰ ਜਗਸ਼ੀਰ ਨੇ ਫ਼ੋਨ ਕਰਦਿਆਂ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹਾ।ਆਹੋ!ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਈ ਸ਼ਰਮਸ਼ਾਰ ਹੋਈ ਪਈ ਸੀ! ਆਹ ਕੋਰੋਨਾ ਨੇ ਵੀ ਝੱਗਾ ਚੁੱਕ ‘ਤਾ ਬੰਦੇ ਦਾ! ਆਹ ਦਿਨਾਂ ‘ਚ ਤਾਂ ਰੱਬ ਮੌਤ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਾ ਦਏ! ਚਾਰ ਬੰਦੇ ਮੋਢਾ …

ਬੇਗਾਨੇ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਕੋਰੋਨਾ ਹੈ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਇਸ ਨੇ ਡਿਕਟੇਟਰਾਂ ਵਾਂਗ ਹੈ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਡਰਾਇਆ। ਛੱਡ ਕੇ ਧਰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਓ ਸਾਰੇ। ਏਕਤਾ ਅੱਗੇ ਦੋਸਤੋ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੈਂਤ ਵੀ ਹਾਰੇ। ਇਕ, ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਖਿੱਚਣ ਲਈ ਪਓ ਨਾ ਕਾਹਲੇ। ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦਾ ਹਥਿਆਰ ਨਾ ਕੋਈ ਬਣਿਆ ਹਾਲੇ। ਇਸ ਨੂੰ ਹਾਰ ਦਿਓ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ …

ਕੁੱਝ ਕਰਨ ਲਈ ਦੁਨੀਆਂ ‘ਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਆਦਮੀ। ਦੌਲਤ, ਸ਼ੁਅਰਤ ਤੇ ਕੁਰਸੀ ਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਆਦਮੀ। ਕਰਨੀ-ਕੱਥਨੀ ਦੇ ਅੰਤਰ ਵਿੱਚ ਕੋਹਾਂ ਦੀ ਦੂਰੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾ ਸਭ-ਕੁੱਝ ਗਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਆਦਮੀ। ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਆਦਮ-ਬੋ ਬਣ ਕੇ ਜੋ ਰਹਿ ਗਿਆ ਉੱਡ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਭ ਨੀਂਦਰਾਂ ਨਾ ਸੌਂਦਾ ਹੈ ਆਦਮੀ। ਡਾਕੇ-ਚੋਰੀ ਦੀ ਸੋਚ ਅੰਦਰ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਜੋ ਡੁੱਬਿਆ ਢੰਗ ਨਵੇਂ ਹੀ ਬਣਾ ਕੇ ਉਹ ਵਿਖਾਉਂਦਾ …

ਭਰ ਜਵਾਨੀ ਤੁਰ ਗਏ ਪੁੱਤਰ ਮਾਵਾਂ ਦੇ, ਦੱਸ ਕਿਵੇਂ ਜਗਾਈਏ ਦੀਵੇ ਅਸੀਂ ਇਛਾਵਾਂ ਦੇ। ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਮਹਿੰਦੀ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਲੱਥਾ ਨਾਂ, ਦਿਨ ਹੀ ਤੇਰਾਂ ਹੋਏ ਨੇ ਹਜੇ ਲਾਵਾਂ ਦੇ। ਮਾਤਮ ਵੀ ਨਾਂ ਸੋਗ ਵੈਣ ਨਾਂ ਦੁੱਖ ਵੰਡੇ। ਸੱਜਣਾਂ ਲਈ ਵੀ ਬੰਦ ਨੇ ਬੂਹੇ ਰਾਹਵਾਂ ਦੇ। ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਅਸਮਾਨੇ ਗੂੰਜ਼ਦੀਆਂ , ਦੱਸ ਕੀ ਸਿਰਨਾਵੇਂ ਦੇਵਾਂ ਹੋਰ ਬਲਾਵਾਂ ਦੇ। ਹੁਣ ਤੇਰੇ …