ਕਵਿਤਾਵਾਂ

ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਫਿਰ ਆਪਾਂ, ਸੋਨੇ ਦੀ ਚਿੜੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਤਿੰਨ-ਰੰਗੇ ਪਰਚਮ ਨੂੰ ਰਲ ਕੇ, ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਹਿਰਾਉਣਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਆਂ, ਪੀਰਾਂ ਇਸ ਧਰਤੀ ਨੂੰ, ਅਧਿਆਤਮ ਦਾ ਰੰਗ ਦਿੱਤਾ। ਸੂਰਬੀਰਾਂ, ਬਲੀਦਾਨੀਆਂ ਸਾਨੂੰ, ਦੇਸ਼-ਸੇਵਾ ਦਾ ਢੰਗ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ-ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਆਪਾਂ ਨੇ, ਅਣਖ ਦਾ ਬੀਜ ਉਗਾਉਣਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ… ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਹੀ ਉਚੇ- ਸੁੱਚੇ, ਸਾਰੇ ਰੰਗ ਹੀ ਚੰਗੇ ਨੇ। ਇਕੋ ਜੋਤ …

ਉਏ ਜ਼ਾਬਰੋ, ਉਏ ਜ਼ਾਲਮੋ, ਹਮਲਾਵਰੋ, ਉਏ ਕਾਤਲੋ, ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਹੈ, ਅਣਖੀ ਬੜੀ ਅਭਿਮਾਨੀ ਹੈ, ਇਹਦੀ ਜਾਗਦੀ ਜ਼ਮੀਰ ਹੈ, ਇਹ ਬਦਲਦੀ ਤਕਦੀਰ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਮੁੱਲ `ਤੇ ਵਿਕਣਾ ਨਹੀਂ, ਕਦੇ ਇਸ ਨੇ ਝੁਕਣਾ ਨਹੀਂ। ਭਾਂਵੇ ਕਿ ਪੰਧ ਲਮੇਰਾ ਹੈ, ਹਰ ਰਾਹ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹਨੇਰਾ ਹੈ, ਫਿਰਕੇ ਦਾ ਰੌਲ਼ਾ ਪਾ ਰਹੇ, ਨਫਰਤ ਦਾ ਤੜਕਾ ਲਾ ਰਹੇ, ਹੋਣੀ ਨਕਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੀ, ਕਿਤੇ …

ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਗੇੜ੍ਹਾ ਮਾਰ ਆਵਾਂ, ਜਿਥੇ ਨਿੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਖੇਡੇ ਵੇਖ ਘਰ ਬਾਹਰ ਆਵਾਂ। ਵੇਖਾਂ ਉਹ ਗਲੀਆਂ ਜਿੱਥੇ ਕੈਂਚੀ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਇਆ ਸੀ। ਡਿੱਗਦੇ ਉੱਠਦੇ ਹੱਸਦੇ ਖ਼ੂਬ ਭਜਾਇਆ ਸੀ। ਜੀਅ ਕਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗਲੀਆਂ ਦੀ ਲੈ ਸਾਰ ਆਵਾਂ। ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਗੇੜ੍ਹਾ ਮਾਰ ਆਵਾਂ। ਉਹ ਛੱਪੜ ਵੇਖਾਂ ਜਿੱਥੇ ਮੱਝਾਂ ਨੁਹਾਈਆਂ ਸੀ, ਡੂੰਘੇ ਪਾਣੀ ਜਾ ਤਾਰੀਆਂ ਲਾਈਆਂ ਸੀ। ਕਾਗਜ਼ ਦੀ ਕਿਸ਼ਤੀ …

ਪੁੱਤ ਜੰਮੇ ਲੱਖ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦਾ, ਧੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੂੰਹ ਲਮਕਾਉਂਦਾ, ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਭਰ ਕੇ, ਕੁੱਖ ਵਿੱਚ ਧੀ ਮਰਵਾ ਰਿਹਾ ਏ, ਬੰਦਾ ਉਂਝ ਮਹਾਨ ਦਿਸਣ ਲਈ, ਬਾਲੜੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਏ। ਵਿਹੜੇ ਵਾਲੀ ਧੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛੋ, ਕੰਜ਼ਕ ਆਖ ਬੁਲਾਇਆ ਏ ਕਿਸੇ? ਗੋਹਾ-ਕੂੜਾ ਕਰਦੀ ਨੂੰ ਕਦੇ, ਗਲ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਲਾਇਆ ਏ ਕਿਸੇ? ਠੱਬਰ ਨੂੰ ਸੁੱਖ ਦੇਣ ਲਈ ਖੁਦ, ਘਰ ਦੇ …

ਛਿੜੇ ਕੰਬਣੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ, ਨਾਮ ਸੁਣ ਕੇ ਕੂਕਿਆਂ ਦਾ। ਨਾ ਅਪੀਲ ਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਦਲੀਲ ਹੀ, ਨਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਵਾ। ਫੌਰਸਾਈਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਰੁਕਣ ਨੂੰ, ਐਲ. ਕਾਵਨ ਰੁਕਿਆ ਨਾ। ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ਤੋਪਾਂ `ਨਾ ਪਿਠ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ, ਕੱਲ੍ਹਾ-ਕੱਲ੍ਹਾ ਮੁਕਾਉਣਾ ਆ। ਪਰ ਕੂਕੇ ਤੋਪਾਂ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਜੱਫੀਆਂ, ਛੇਤੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਦਾ ਚਾਅ। ਅੰਬਰ ਤੱਕ ਸੀ ਜੈਕਾਰੇ ਪਏ ਗੂੰਜਦੇ, ਦਿੱਤਾ ਪਤਾਲ …

ਹੱਸਦਾ ਰਹੇ ਉਹ ਵੇਹੜਾ ਜਿਥੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਖੇਡਾ ਖੇਡੀ ਲੁੱਟੀਆਂ ਮੌਜ ਬਹਾਰਾਂ ਸਦਾ ਮਹਿਕਾਂ ਵੰਡਦਾ ਰਹੇ ਮੇਰੇ ਬਾਬੁਲ ਦਾ ਵੇਹੜਾ ਖਿੜਦੀਆਂ ਰਹਿਣ ਗੁਲਜ਼ਾਰਾਂ ਬੜੀਆਂ ਨੇ ਖੇਡਾਂ ਜੱਗ ‘ਤੇ, ਪਰ ਇਹ ਖੇਡ ਅਵੱਲੀ ਨੀ। ਨੀ ਮਾਏ ਤੇਰੀ ਲਾਡੋ ਅੱਜ ਹੋ ਪ੍ਰਦੇਸਣ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਪਰਾਏ ਚੱਲੀ ਨੀ……… ਮਾਫ ਕਰ ਦਿਓ ਵੀਰੋ ਕਹੀ ਸੁਣੀ ਕੋਈ ਮੇਰੀ ਸਦਾ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਮੂਹੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦੁਆਵਾ ਥੋਡੀ …

ਲੋਹੜੀ ਆਈ ਲੋਹੜੀ ਆਈ, ਸਭ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਮਨਾਈ। ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਤੇ ਦੋਸਤ ਮਿੱਤਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਦੇਣ ਵਧਾਈਆਂ। ਗੁੱਸੇ ਗਿਲੇ ਸਭ ਦਿਲੋਂ ਮਿਟਾ ਕੇ, ਸਭ ਨੇ ਗਲਵਕੜੀਆਂ ਪਾਈਆਂ। ਜਾਂਦੇ ਸਭ ਨੇ ਪਿਆਰ ਵਧਾਈ ਲੋਹੜੀ ਆਈ ਲੋਹੜੀ ਆਈ। ਭੁੱਗਾ ਲਾ ਕੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਇਆ ਭੰਗੜਾ ਪਾ ਕੇ ਸ਼ਗਨ ਮਨਾਇਆ। ਪੁੱਤ ਧੀ ਹੁਣ ਇਕ ਬਰਾਬਰ, ਧੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੀ ਮਾਣ ਵਧਾਇਆ। ਫ਼ਕੀਰਾ’ ਬੱਚਿਆਂ …

ਵਿਰਲੇ-ਟਾਂਵੇ ਲੋਕੀਂ ਸਮਝਣ, ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮਾਨ। ਧੀ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਵੰਡਣ ਵਾਲਿਓ, ਸਚੁਮੱਚ ਤੁਸੀਂ ਹੋ ਬੜੇ ਮਹਾਨ। ਧੀ ਜੰਮਣ ‘ਤੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੇ, ਘਰ ਆਮਦ ਤੇ ਤੇਲ ਵੀ ਚੋਂਦੇ, ਭੰਡ ਤੇ ਖੁਸਰੇ ਨੱਚ ਕੇ ਜਾਂਦੇ, ਦਿਲ ਖੋਹਲ ਕੇ ਕਰਦੇ ਦਾਨ। ਧੀ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਵੰਡਣ ਵਾਲਿਓ, ਸਚੁਮੱਚ ਤੁਸੀਂ ਹੋ ਬੜੇ ਮਹਾਨ। ਲੋਹੜੀ ‘ਤੇ ਨੇ ਭੁੱਗ੍ਹਾ ਲਾਉਂਦੇ, ਖੁਸ਼ੀ `ਚ ਖੀਵੇ ਨੱਚਦੇ-ਗਾਉਂਦੇ, ਮੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲੋਂ …

ਹੰਝੂ ਦਰਦ ਵੰਡਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਆਪਣੇ ਜਦੋਂ ਭੁਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਕਰਨ ਬੁਰਾਈਆਂ, ਮੁੰਹ `ਤੇ ਸੋਹਲੇ ਗਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ । ਉਤੋਂ-ਉਤੋਂ ਹੱਸ ਕੇ ਮਿਲਦੇ, ਅੰਦਰੋਂ ਛੁਰੀ ਚਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਕਰਮਾ `ਚ ਲਿਖਿਆ ਮਿਲਦਾ ਜਾਣਾ, ਉਹ ਐਵੇਂ ਪਛੋਤਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਬਹੁਤੀ ਲੰਘੀ ਥੋੜੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਇਹੋ ਗੁਣ ਗੁਣਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਕਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਹੈ ਠਿੱਬੀ ਲਾਉਣੀ, ਹੁਣ ਤੋਂ ਮਤੇ ਪਕਾਉਣ ਲੱਗ …

ਛੱਲੀਆਂ ਨੂੰ ਸੀ ਭੁੰਨ ਭੁੰਨ ਖਾਂਦੇ ਘਿਉ ਵਿੱਚ ਚੂਰੀ ਗੁੰਨ੍ਹ ਗੁੰਨ੍ਹ ਖਾਂਦੇ। ਹਾਰੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕੜ੍ਹਿਆ ਦੁੱਧ ਜੋ, ਚਿੱਘੀ ਲਾ ਕੇ ਪੀ ਜਾਂਦੇ ਕਦੇ ਥਕੇਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਓਦੋਂ ਤੁਰ ਕੇ ਪੈਦਲ ਸੀ ਜਾਂਦੇ। ਨਹਿਰਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਤਾਰੀ ਲਾ ਕੇ, ਨਹਾਉਂਦਿਆਂ ਕਸਰਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਘੋਲ ਨੂੰ ਘੁਲਦਿਆਂ ਰਗੜੇ ਲਾ ਲਾ, ਸੁੱਧ ਬੁੱਧ ਸਾਡੀ ਖੋ ਜਾਂਦੀ। ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਬੜਾ ਛੇੜਦੇ, …